De dood is prachtig

Mijn zoon heeft een studiedag. En hij wil naar Naturalis. Vol enthousiasme loopt hij door alle zalen. Beantwoord de vragen van de speurtocht. En elk bordje wordt uitgebreid gelezen. We hebben een heerlijke dag samen

In de auto op weg naar huis zegt hij: “Het was super tof mamma. Vooral de dood. Dat vond ik het mooist. Ik was er echt in geïnteresseerd hé?”

Ik bevestig hem en vraag wat hij er zo mooi aan vond.

Nou gewoon, antwoord hij: “dat alles uiteindelijk dood gaat en dat de dood ook iets moois is. Een dood hert dat eten is voor andere dieren. Een dood blad dat voedsel is voor de grond en voor de planten. Als iets dood is, is het goed voor iets anders. Echt cool is dat”

“Weet je nog dat Koos doodging?  En we hem gingen begraven in de tuin? En we een plant hebben geplant op Koos zijn graf? Nou? Die plant groeit toch super goed? Dat komt door Koos…”

Ik knik en zeg hem: “Ik denk dat je gelijk hebt.”

Er zijn verschillende manieren van begraven

Een paar weken later heeft hij weer een vrije dag en bezoeken we NEMO. En weer dompelt hij zich vol enthousiasme in alles wat hij ziet en kan doen. Opeens hoor ik hem roepen: “Mamma, kijk! Ze hebben hier ook iets over de dood. Allemaal begrafenissen. Allemaal anders. Kijk mamma. Kijk dan!” Als ik naast hem sta en samen met hem de verschillende manieren van begraven en omgaan met de dood bekijk, hoor ik hem zeggen: “Mooi he?”

Kinderen willen weten hoe en waarom

Als we thuis zijn vraag hij mij: “Hoe zijn Madelon en Oscar overleden? Ik had het op Oscars verjaardag met juf over Madelon en Oscar. Ik vertelde dat Oscar vandaag jarig was. Dat hij 8 jaar zou zijn geworden. En dat we vandaag taart gingen eten.”

“Juf vroeg aan mij of ik wist hoe ze waren overleden. En toen kwam ik erachter dat ik dat niet wist. Dus…hoe zijn ze overleden?”

Best lastig om in begrijpelijke taal over de dood te praten

Ik kijk onze jongste aan en besef dat ik nooit heb verteld waaraan Madelon en Oscar zijn overleden. Ik heb nooit de behoefte gevoeld. Ik vond wel dat hij moest weten dat hij een zus en een broer had. En dat ze zijn overleden. Maar heb er nooit over nagedacht om te vertellen waaraan of waarom ze zijn overleden. Zijn vraag overvalt mij.

Verwachtingsvol kijkt hij mij aan. Ik zoek naar woorden om het op een begrijpelijke manier uit te leggen. En ik merk hoe lastig ik het vind.  Ik heb werkelijk geen idee hoe ik dit aan een jongetje van bijna zes kan vertellen. 

Ik voel een lichtelijke schaamte. Ik die mijn cliënten adviseert om open en eerlijk te zijn naar de andere kinderen over het verlies van de baby, had nu zelf iets laten liggen?

Wanneer praat je met je kind over het verlies van zijn broer of zus?

Mijn gedachten gaan uit naar een gesprek met een cliënte. Ze vroeg mij wat het juiste moment was om haar zoon uit te leggen dat zijn babybroertje was overleden.  Ik zei haar dat er nooit een slecht moment is. Maar dat je ze eerlijk moest zijn op het moment dat ernaar wordt gevraagd. En dat ze er zelf over zou kunnen beginnen als ze merkt dat hij niet lekker in zijn vel zit of ander gedrag vertoont.

Ik vertelde haar ook dat kinderen veel meer meekrijgen en doorhebben dan wij denken. Hij ziet dat zijn ouders verdrietig zijn. Weet dat er een baby kwam en nu is er toch geen baby.

Hierop vroeg ze of Mans wist dat hij een broer en zus had. Ik beantwoordde bevestigend En vertelde haar dat ik Mans over zijn broer en zus vertelde toen hij 2 jaar oud was.  

Mans ging naar de kinderopvang. En in zijn groep hadden veel kinderen een broertje of zusje of kregen een broertje of zusje. Mans vroeg hierop steeds wanneer hij een ‘baby’ zou krijgen.

Op een gegeven moment was Mans ontroostbaar. Zijn vriendinnetje had een zusje gekregen. Hij vond het oneerlijk want zij had al een zus. En hij niet. Dit was het moment waarop ik hem vertelde over Madelon en Oscar.

Blijkbaar is dit het moment voor Mans om te weten hoe en waarom Madelon en Oscar zijn overleden.

Een kind is gewoon nieuwsgierig

Nou? hoor ik mijn zoon ongeduldig.

Ik kijk hem aan en vertel hem dat Madelon in mijn buik is doodgegaan. Dat, dat soms gebeurt. En dat niemand weet waarom.

En Oscar? hoor ik hem vragen.

Ik vertel hem dat baby’s negen maanden in de buik moeten groeien voordat ze geboren mogen worden. Wanneer baby’s eerder dan negen maanden geboren worden, moeten ze buiten mama’s buik verder groeien. En dat gebeurt in een couveuse.  Dat is een wieg die speciaal gemaakt is voor baby’tjes die eigenlijk nog in hun mamma’s buik hadden moeten blijven.

Ik vertel hem dat het sommige baby’s lukt om verder te groeien en dat het sommige baby’s niet lukt. Die worden ziek. En zo ziek dat ze overlijden.

En dan zijn er ook baby’s die zo klein en zwak zijn dat ze gewoon niet sterk genoeg zijn om te groeien. En die overlijden dan ook. Oscar was te klein en te zwak.

Kinderen rouwen en ervaren de dood op een manier die past bij hun ontwikkeling

De kamer vult zich met stilte. Minutenlang pure stilte. Dan zegt Mans… wat zielig voor Oscar en Madelon. Dat ze nooit met speelgoed hebben gespeeld. En dat ze niet weten wie jullie, opa, oma en ik zijn. Ik vind het echt zielig. 

Weet je mamma… eerst was ik boos dat mijn broer en zus niet leefden. En ik niet met ze kon spelen. Zoals mijn vriendjes wel kunnen. En soms ben ik ook verdrietig. Nu vind ik het ook zielig. Want Madelon en Oscar weten helemaal niet hoe lief jij en papa zijn. Want ik heb de liefste papa en mama van de wereld. 

Hij geeft mij een knuffel en vraagt: mag ik nu een filmpje kijken? Ik geef hem een knuffel en zeg natuurlijk schat.

Kinderen ervaren het gemis van hun broer en/of zus. Ook al kennen ze hem en/of haar niet.

Ze zijn nieuwsgierig. Ook naar onderwerpen waar een taboe op ligt. Kinderen rouwen op een manier die past bij hun ontwikkeling. Dus niet iets om ze voor te beschermen. Ze kunnen onderwerpen als dood en rouw aan. Mits je er eerlijk en open over praat. 

Praten over de dood en verlies is nuttig en het verbindt

Door het gesprek met mijn zoon besefte ik hoe waardevol het is om over de dood te praten. Het is onderdeel van ons leven. Het hoeft ons niet uit balans te brengen. Of van streek.

Vandaag pakte hij hun fotoboeken. Bij de foto’s van de uitvaart, wijst hij naar de foto’s met ballonnen en zegt: Kijk mamma de ballonnen lijken samen wel een vlinder. 

Ik ben ontroerd. Ontroerd omdat hij gelijk heeft. Ik zie ook duidelijk een vlinder. Mijn hart vult zich met liefde en ontroering. De liefde van mijn jongste voor mijn twee oudsten… onbeschrijfelijk mooi. Ontroerd over de wijze waarop hij met de dood en het verlies omgaat.

Niet alleen mijn twee oudste kinderen leerden mij dat er leven na de dood is. Ook mijn jongste.

Wil je meer weten hoe je het gesprek over verlies en dood kunt aangaan?

Vind je het lastig om te praten over de dood? Hier vind je een lijst met boeken die jou kunnen helpen te praten over de dood en verlies.