door Leonie Nuijen | nov 6, 2023 | Babyverlies en de omgeving, Babyverlies en je andere kinderen, Het rouwproces na babyverlies
De dood is prachtig
Mijn zoon heeft een studiedag. En hij wil naar Naturalis. Vol enthousiasme loopt hij door alle zalen. Beantwoord de vragen van de speurtocht. En elk bordje wordt uitgebreid gelezen. We hebben een heerlijke dag samen
In de auto op weg naar huis zegt hij: “Het was super tof mamma. Vooral de dood. Dat vond ik het mooist. Ik was er echt in geïnteresseerd hé?”
Ik bevestig hem en vraag wat hij er zo mooi aan vond.
Nou gewoon, antwoord hij: “dat alles uiteindelijk dood gaat en dat de dood ook iets moois is. Een dood hert dat eten is voor andere dieren. Een dood blad dat voedsel is voor de grond en voor de planten. Als iets dood is, is het goed voor iets anders. Echt cool is dat”
“Weet je nog dat Koos doodging? En we hem gingen begraven in de tuin? En we een plant hebben geplant op Koos zijn graf? Nou? Die plant groeit toch super goed? Dat komt door Koos…”
Ik knik en zeg hem: “Ik denk dat je gelijk hebt.”
Er zijn verschillende manieren van begraven
Een paar weken later heeft hij weer een vrije dag en bezoeken we NEMO. En weer dompelt hij zich vol enthousiasme in alles wat hij ziet en kan doen. Opeens hoor ik hem roepen: “Mamma, kijk! Ze hebben hier ook iets over de dood. Allemaal begrafenissen. Allemaal anders. Kijk mamma. Kijk dan!” Als ik naast hem sta en samen met hem de verschillende manieren van begraven en omgaan met de dood bekijk, hoor ik hem zeggen: “Mooi he?”
Kinderen willen weten hoe en waarom
Als we thuis zijn vraag hij mij: “Hoe zijn Madelon en Oscar overleden? Ik had het op Oscars verjaardag met juf over Madelon en Oscar. Ik vertelde dat Oscar vandaag jarig was. Dat hij 8 jaar zou zijn geworden. En dat we vandaag taart gingen eten.”
“Juf vroeg aan mij of ik wist hoe ze waren overleden. En toen kwam ik erachter dat ik dat niet wist. Dus…hoe zijn ze overleden?”
Best lastig om in begrijpelijke taal over de dood te praten
Ik kijk onze jongste aan en besef dat ik nooit heb verteld waaraan Madelon en Oscar zijn overleden. Ik heb nooit de behoefte gevoeld. Ik vond wel dat hij moest weten dat hij een zus en een broer had. En dat ze zijn overleden. Maar heb er nooit over nagedacht om te vertellen waaraan of waarom ze zijn overleden. Zijn vraag overvalt mij.
Verwachtingsvol kijkt hij mij aan. Ik zoek naar woorden om het op een begrijpelijke manier uit te leggen. En ik merk hoe lastig ik het vind. Ik heb werkelijk geen idee hoe ik dit aan een jongetje van bijna zes kan vertellen.
Ik voel een lichtelijke schaamte. Ik die mijn cliënten adviseert om open en eerlijk te zijn naar de andere kinderen over het verlies van de baby, had nu zelf iets laten liggen?
Wanneer praat je met je kind over het verlies van zijn broer of zus?
Mijn gedachten gaan uit naar een gesprek met een cliënte. Ze vroeg mij wat het juiste moment was om haar zoon uit te leggen dat zijn babybroertje was overleden. Ik zei haar dat er nooit een slecht moment is. Maar dat je ze eerlijk moest zijn op het moment dat ernaar wordt gevraagd. En dat ze er zelf over zou kunnen beginnen als ze merkt dat hij niet lekker in zijn vel zit of ander gedrag vertoont.
Ik vertelde haar ook dat kinderen veel meer meekrijgen en doorhebben dan wij denken. Hij ziet dat zijn ouders verdrietig zijn. Weet dat er een baby kwam en nu is er toch geen baby.
Hierop vroeg ze of Mans wist dat hij een broer en zus had. Ik beantwoordde bevestigend En vertelde haar dat ik Mans over zijn broer en zus vertelde toen hij 2 jaar oud was.
Mans ging naar de kinderopvang. En in zijn groep hadden veel kinderen een broertje of zusje of kregen een broertje of zusje. Mans vroeg hierop steeds wanneer hij een ‘baby’ zou krijgen.
Op een gegeven moment was Mans ontroostbaar. Zijn vriendinnetje had een zusje gekregen. Hij vond het oneerlijk want zij had al een zus. En hij niet. Dit was het moment waarop ik hem vertelde over Madelon en Oscar.
Blijkbaar is dit het moment voor Mans om te weten hoe en waarom Madelon en Oscar zijn overleden.
Een kind is gewoon nieuwsgierig
Nou? hoor ik mijn zoon ongeduldig.
Ik kijk hem aan en vertel hem dat Madelon in mijn buik is doodgegaan. Dat, dat soms gebeurt. En dat niemand weet waarom.
En Oscar? hoor ik hem vragen.
Ik vertel hem dat baby’s negen maanden in de buik moeten groeien voordat ze geboren mogen worden. Wanneer baby’s eerder dan negen maanden geboren worden, moeten ze buiten mama’s buik verder groeien. En dat gebeurt in een couveuse. Dat is een wieg die speciaal gemaakt is voor baby’tjes die eigenlijk nog in hun mamma’s buik hadden moeten blijven.
Ik vertel hem dat het sommige baby’s lukt om verder te groeien en dat het sommige baby’s niet lukt. Die worden ziek. En zo ziek dat ze overlijden.
En dan zijn er ook baby’s die zo klein en zwak zijn dat ze gewoon niet sterk genoeg zijn om te groeien. En die overlijden dan ook. Oscar was te klein en te zwak.
Kinderen rouwen en ervaren de dood op een manier die past bij hun ontwikkeling
De kamer vult zich met stilte. Minutenlang pure stilte. Dan zegt Mans… wat zielig voor Oscar en Madelon. Dat ze nooit met speelgoed hebben gespeeld. En dat ze niet weten wie jullie, opa, oma en ik zijn. Ik vind het echt zielig.
Weet je mamma… eerst was ik boos dat mijn broer en zus niet leefden. En ik niet met ze kon spelen. Zoals mijn vriendjes wel kunnen. En soms ben ik ook verdrietig. Nu vind ik het ook zielig. Want Madelon en Oscar weten helemaal niet hoe lief jij en papa zijn. Want ik heb de liefste papa en mama van de wereld.
Hij geeft mij een knuffel en vraagt: mag ik nu een filmpje kijken? Ik geef hem een knuffel en zeg natuurlijk schat.
Kinderen ervaren het gemis van hun broer en/of zus. Ook al kennen ze hem en/of haar niet.
Ze zijn nieuwsgierig. Ook naar onderwerpen waar een taboe op ligt. Kinderen rouwen op een manier die past bij hun ontwikkeling. Dus niet iets om ze voor te beschermen. Ze kunnen onderwerpen als dood en rouw aan. Mits je er eerlijk en open over praat.
Praten over de dood en verlies is nuttig en het verbindt
Door het gesprek met mijn zoon besefte ik hoe waardevol het is om over de dood te praten. Het is onderdeel van ons leven. Het hoeft ons niet uit balans te brengen. Of van streek.
Vandaag pakte hij hun fotoboeken. Bij de foto’s van de uitvaart, wijst hij naar de foto’s met ballonnen en zegt: Kijk mamma de ballonnen lijken samen wel een vlinder.
Ik ben ontroerd. Ontroerd omdat hij gelijk heeft. Ik zie ook duidelijk een vlinder. Mijn hart vult zich met liefde en ontroering. De liefde van mijn jongste voor mijn twee oudsten… onbeschrijfelijk mooi. Ontroerd over de wijze waarop hij met de dood en het verlies omgaat.
Niet alleen mijn twee oudste kinderen leerden mij dat er leven na de dood is. Ook mijn jongste.
Wil je meer weten hoe je het gesprek over verlies en dood kunt aangaan?
Vind je het lastig om te praten over de dood? Hier vind je een lijst met boeken die jou kunnen helpen te praten over de dood en verlies.
door Leonie Nuijen | okt 30, 2023 | Babyverlies en de omgeving, Het rouwproces na babyverlies, Weer aan het werk na het verlies van je baby
Goed bedoelde maar kwetsende opmerkingen
Gevoelens van machteloosheid, woede, ontreddering. Een onvervulde kinderwens, een miskraam of een overleden (klein)kind. (Groot)ouders die dit meemaken kennen het gevoel. Onbegrip van je omgeving. ‘Gelukkig heb je nog andere (klein)kinderen’ ‘Zwanger worden is in ieder geval geen probleem’, Als je het loslaat, word je wel zwanger’, zulke opmerkingen wil je niet horen. Maar het gebeurt wel. Hoe reageer je als buitenwereld op een dergelijk verlies of proces? Bagatelliseren, ontkennen?
Babyverlies heeft invloed op je welzijn, je gezondheid en functioneren
Tijdens mijn werk als HR-adviseur ontmoette ik regelmatig medewerkers die niet spontaan in verwachting raakten, een miskraam hadden gehad of een (klein)kind hadden verloren. Ook ontmoette ik regelmatig medewerkers die fertiliteitsbehandelingen ondergingen of opnieuw zwanger waren na verlies van hun (ongeboren) kind. Ik merkte dat deze medewerkers vaak problemen kregen op gebied van hun welzijn, gezondheid en functioneren. Dit leidde niet zelden tot onnodig ziekteverzuim en/of arbeidsconflicten. Rouwen kost energie.
Je kind maakt altijd deel uit van je gezin
Door IVF heb ik drie kinderen gekregen waarvan de twee oudsten zijn overleden. Pure pech. Onze oudsten maken nog altijd deel uit van ons gezin. Hun urnen staan op een mooie plek in onze huiskamer. Zo zijn ze altijd bij ons. Wanneer iemand vraagt hoeveel kinderen ik heb, dan zeg ik “Drie, waarvan er twee zijn overleden”. Het antwoord voelt soms ongemakkelijk en doet soms pijn. Rouw verdwijnt niet. Het is altijd op de achtergrond aanwezig. Om onverwacht weer even langs te komen.
Steun vanuit de omgeving is onontbeerlijk tijdens je rouwproces
Ik heb zelf aan den lijve ondervonden wat het niet spontaan krijgen van een kind en het verlies van een kind werkelijk met je doet. De impact is enorm. Door deze ervaring kwam ik erachter dat steun van je omgeving, van je familie en vrienden, maar ook van je werkgever en collega’s onontbeerlijk is om weer op te kunnen krabbelen en weer als vanouds te kunnen functioneren.
Babyverlies zet je relaties onder druk
Verlies ontwricht je leven. Zeker wanneer er weinig begrip of steun is vanuit de omgeving. Relaties komen onder druk te staan. Iedereen heeft zijn eigen rouwproces. Juist dat eigen rouwproces kan zorgen voor frictie. Zo wilde ik graag praten terwijl mijn man zich terug trok op zijn kamer. Voor hem was het de manier om ermee om te gaan. Ik respecteerde dat.”
Het is niet altijd makkelijk om de steun en begrip te krijgen die je zoekt
Steun en begrip van de omgeving is zó belangrijk. Zonder steun en begrip van je omgeving, wordt rouwen een heel eenzaam proces. Het is soms lastig om de steun en begrip te krijgen die je zo verlangt. Door je verdriet reageer je anders dan normaal. En dat maakt het voor de omgeving lastig(er) met je om te gaan.
Het is voor de omgeving niet altijd makkelijk om de steun te bieden die je zoekt
Ook is het belangrijk om te beseffen dat de mensen in je omgeving je heel graag tot steun willen zijn, maar niet weten hoe. Zeggen met de beste bedoelingen de meest kwetsende opmerkingen. Met de beste intentie kwetsen ze je.
Door het verdriet reageer je anders dan normaal
Het inzicht dat het voor je omgeving ook lastig is om met jou om te gaan, helpt de relatie goed te houden. Net als snappen dat de ander iets met de beste intentie doet.
Verwachtingen komen niet overeen
Zo kregen wij na het verlies van onze kinderen conflicten met onze ouders. Zij reageerden anders dan wij van hen verwachtten. Het inzicht dat onze ouders worstelden met hun verdriet en hun rol als ouders, zorgden ervoor dat de relatie herstelde.
Mensen zijn er niet op uit om je te kwetsen
Ook tijdens de vruchtbaarheidsbehandelingen merkten we dat onze relaties met anderen onder druk kwamen te staan. Vrienden die ons uit de weggingen omdat zijzelf een kindje verwachtten. Bang om ons te kwetsen.
Het inzicht dat onze vrienden ons niet wilden beschermen tegen pijn, zorgden ervoor dat onze relatie herstelde.
Gebrek aan de juiste kennis zorgt vaak voor onbegrip
We moesten vakantiedagen opnemen voor bezoeken aan het ziekenhuis tijdens de vruchtbaarheidsbehandelingen.
Het taboe op de ‘dood’ zorgt voor vermijding van het onderwerp en de persoon in kwestie
En onze werkgevers en collega’s lieten verstek gaan bij de uitvaart omdat ze ervan uitgingen dat wij niet zaten te wachten op hun komst. Ook deed men alsof er niets was gebeurd toen wij ons werk weer gingen hervatten. Het hele onderwerp werd vermeden. Het inzicht dat onze werkgevers geen idee hadden, hoe ze ons konden steunen, maakten ons milder en minder onzeker.
Kennis vergroten – impact verkleinen
Het woord dunamis komt uit het Oudgrieks en betekent vrij vertaald ‘kracht’. Maar het is meer dan dat. Wanneer er werd gesproken over de dunamis van iemand dan bedoelde men het vermogen van iemand om te herstellen.
Ik wil met Dunamis Coaching een bijdrage leveren in het beperken van leed door verlies en ongewenste kinderloosheid. Ik heb als doel mensen te begeleiden bij het terugwinnen van het vermogen hun leven weer op te pakken. En het beperken van de andere ‘verliezen’ zoals verlies van relatie, vriendschappen, baan…
In mijn dienstverlening richt ik mij niet alleen op het rouwproces maar ook op de communicatie en relatie met de omgeving; de eigen partner, ouders, broers, zussen, vrienden, werkgever, collega’s.
Meer informatie of wil je weten wat ik voor je kan betekenen? Neem hier contact met mij op
door Leonie Nuijen | okt 11, 2023 | Het rouwproces na babyverlies
En daar is ze dan. Madelon, onze dochter waar we zo naar uitkeken. Alleen niet op dit moment. Ze had nog gewoon moeten groeien.
Trots en vol liefde kijk ik naar ons meisje. Ons meisje dat zo levendig was tot die ene fatale dag. Die dag waarop het mis ging. En wij te horen kregen dat ze geen kans van leven had.
Uit liefde lieten we haar gaan
De dag waarop wij beslisten dat ze niet langer hoefde te lijden. De dag waarop we besloten om de zwangerschap te beëindigen.
Liefde is ook loslaten, zeiden we tegen elkaar. Liefde is iemand gunnen om te mogen gaan.
Mijn hart vult zich met liefde en tranen
En nu ligt ze in mijn armen. En mijn moederhart vult zich met liefde en trots. Maar ook met intens verdriet.
Er gaat van alles door mij heen
Ik voel mij schuldig. Naar mijn man, mijn ouders, schoonouders. Maar vooral naar Madelon. Het was mijn lijf dat het liet afweten.
Ik ben boos . Boos op mijn lijf omdat hij mij in de steek liet. Boos op de dokter die mijn baby niet kon redden.
Ik ben bang. Bang dat ik nooit meer dit verdriet te boven zal komen. Bang dat mensen Madelon vergeten. Bang dat ik Madelon zal vergeten…
En steeds weer die vraag: Waarom?
Steeds vraag ik mij af: Waarom? Waarom wij? Waarom Madelon?
En dan gebeurt het nog een keer
En dan zijn we een jaar verder. In mijn armen ligt onze zoon Oscar. Weer is het oorverdovend stil. Weer vult mijn moederhart zich met liefde en trots. En ook weer met intens verdriet.
Weer voel ik mij schuldig, ben ik boos en ben ik bang.
En weer vraag ik mij af: Waarom? Waarom weer wij? Waarom nu ook Oscar?
Babyverlies gaat gepaard met wisselende emoties
Deze week is het Baby Loss Awareness Week. Het thema van dit jaar: “Dit is babysterfte”. En staat in het teken van de emoties die horen bij het verlies van een baby.
Emoties die ik allemaal heb gevoeld. En die ik ook allemaal heb doorleefd.
Ook al dacht ik nooit meer gelukkig te kunnen zijn. Het tegendeel bleek waar
Ik dacht dat ik nooit meer gelukkig kon zijn. Maar het tegendeel is waar. Ik ben gelukkig. Ook al ging het niet vanzelf. Heb ik echt hard moeten werken om de zin van het leven weer te gaan zien.
En het is mij gelukt. Ik heb het verlies van mijn kinderen verweven in mijn leven. Het is mij gelukt om in te zien dat ik geen schuld had aan hun dood. Maar dat het lot anders besliste.
De dood van Madelon en Oscar heeft mij ook iets moois gebracht
Madelon en Oscar zijn nooit uit mijn gedachten. En wanneer ik aan ze denk, voel ik alleen maar liefde en trots. Madelon en Oscar leerden mij dat er leven is na verlies. Ze stonden aan de wieg van mijn bedrijf.
Zij zijn mijn drijvende “kracht”, mijn inspiratie om andere ouders te helpen na het verlies van hun baby. En het bewustzijn op babyverlies te vergroten.
Mijn liefde voor hen is oneindig
Hun leven stopte niet bij hun dood. Het ontwikkelt zich. Net als mijn bedrijf. En de liefde die blijft.
door Leonie Nuijen | okt 4, 2023 | Babyverlies en de omgeving, Het rouwproces na babyverlies, Weer aan het werk na het verlies van je baby
Elk einde is een start van iets nieuws
Bijna iedereen kent de uitdrukking ‘waar een deur sluit, gaat een raam open‘. Het was begin april, midden in de eerste lockdown door corona toen ik te horen kreeg dat mijn contract niet verlengd kon worden. Met deze woorden die nadreunden in mijn hoofd zat ik verslagen op de bank. Het was crisis? Wat nu? Ik had een zware selectie doorgemaakt voor een opleidingsplek en nu trok een virus een streep door deze opleiding. Ontredderd heb ik een paar dagen rondgelopen totdat mij manager mij belde en mij aangaf te willen helpen bij het vinden van een nieuwe werkplek. Ook mocht ik de intervisie die ik in het kader van mijn opleiding volgde voortzetten, hetzij nu voor andere gronden. Ik nam het aanbod met beide handen aan.
Eindelijk durfde ik toe te geven aan mijn diepste verlangens
Tijdens de gesprekken met mijn supervisor en de loopbaanadviseur van ons bedrijf, werd heel duidelijk wat mijn diepste verlangen op het gebied van werk was. Iets wat ik vooruitschoof, iets wat ik niet durfde, iets waarvan ik zeker wist dat er behoefte was. Ik had die behoefte ook gehad. Maar dat niet alleen. In mijn werk als HR-adviseur was ik verschillende keren in contact gekomen met werknemers die verzuimden door verlies. Verlies van hun (klein)kind, verlies van een droom, verlies van een prille zwangerschap. Verzuimden omdat ze geconfronteerd werden met zwangere collega’s, collega’s met kinderen. Verzuimden door de stress die het niet kunnen krijgen van een kind en fertiliteitsbehandelingen met zich meebracht.
Ik voelde mij vaak niet begrepen
Ze werden ziekgemeld omdat er pakweg geen beleid was op het gebied van verlies.
Toen mijn man en ik het zelfde traject te wachten stond, merkte ik aan den lijve wat de impact van het niet kunnen krijgen van een kind en het verlies van je kind met je doet. Ik merkte dat mensen in mijn omgeving mij graag wilde steunen maar die steun werd door mij niet altijd zo ervaren. Door de boosheid om het verlies, kon ik de intentie van de opmerkingen en gedragingen niet zien. Ook vond ik het moeilijk om te ervaren dat mijn man heel anders met het niet kunnen krijgen van kinderen en het verlies van onze kinderen omging.
Ik was hierin niet de enige
Van lotgenoten begreep ik dat ik niet de enige was. Het hielp om met hen te praten. Maar wat zou het fijn zijn geweest als ik ook zo goed had kunnen praten met mijn ouders, mijn werkgever en mijn vrienden. Hun goede bedoelingen ten spijt, lukte het mij niet om dit (altijd) zo te zien.
Mijn werkgever wist niet goed hoe hij met mij om moest gaan. En ook hierin was ik niet de enige.
Ook ondervond ik aan de lijve hoe moeilijk het voor werkgevers om in te schatten wat ik wel en niet kon op het gebied van werk. Waar ik wel en geen behoefte aan had. Vragen op dit gebied werden gewoon niet gesteld. Ja ik werd ziek gemeld want ik was toch zeker niet in staat om te werken. Nu had ik na de bevallingen inderdaad fysieke klachten maar het niet kunnen werken omdat ik mentaal niet 100% functioneerde maakte mij onzeker en heel eenzaam. Wanneer je rouwt ben je inderdaad uit evenwicht. En slaap je slecht. En ja, je vergeet de simpelste dingen. Maar hoe langer je weer in je eentje in evenwicht moet komen, des te langer je uitgeschakeld bent en des te moeilijker het wordt om terug te keren.
Dit moest anders. En het kan anders.
Het gaf mij het inzicht dat dit anders moet en anders kan. En toen ik dus door deze coronacrisis mijn baan kwijt raakte…was dit voor mij het ‘moment’. Ik startte mijn praktijk Dunamis Coaching om ouders die hun kindje zijn verloren te begeleiden bij het rouwproces en het weer oppakken van hun leven.
door Leonie Nuijen | sep 22, 2023 | Babyverlies en de omgeving, Babyverlies en je andere kinderen, Het rouwproces na babyverlies
Toen mijn zoon twee jaar was, werd hij zich bewust van het hebben van een broer of zus. Al zijn vriendjes op het kinderdagverblijf hadden al een broer of zus (of beiden) of werden grote broer of zus. Hij wilde dat ook. Bij elke kinderwagen die hij zag, wees hij met zijn kleine handje en zei: Kijk mamma, een baby. Ik antwoordde dan: Ja Mans, lief hè? Ja, antwoordde hij dan en liep weer vrolijk verder. Op een gegeven moment nam hij geen genoegen meer met lief hè.
Als ik dan zei: Ja Mans, lief hè? Antwoordde Mans: mamma, Mans is altijd lief voor baby’s dat weet je toch? Ja, Mans dat weet ik. Dat zegt de juf ook altijd. Mans is dol op baby’s.
Weer een paar weken later nam hij hier ook geen genoegen mee. En vroeg hij: wanneer krijgen wij een baby? Mans is dol op baby’s dat weet je toch? Ik antwoordde: ja Mans, mamma weet dat jij dol op baby’s bent maar wij krijgen geen baby. Mans mompelde dan nog iets van: maar Mans vindt baby’s heel leuk….
“Het is oneerlijk’
Op een gegeven moment vertelde de juf dat Mans had gehuild toen zijn vriendinnetje Lotte een zusje had gekregen. Hij vond het niet eerlijk want Lotte had al een zus. Toen we thuis waren, vroeg ik Mans waarom hij moest huilen omdat Lotte een zusje had gekregen. Hij zei: Lotte heeft al een zus en Mans niet. Mans wil ook een baby.
‘Een broer en een zus in de hemel’
Toen besloot ik om Mans te vertellen over zijn zus en broer. Ik pakte de fotoboeken van Madelon en Oscar en nam Mans op schoot. Kijk, zei ik. Dit is Madelon en dit is Oscar. Dat zijn jouw grote zus en grote broer. Mans noemde de namen en keek vol bewondering naar de foto’s. Pakte met zijn kleine handje de kaft vast van Oscars boek en bladerde erdoorheen. Bij elke foto, wees hij Oscar aan en zei: Oscar! Dit herhaalde hij wel drie keer. Toen pakte hij het boek van Madelon en op dezelfde manier bladerde hij door haar boek.
Ik vertelde hem dat Madelon en Oscar dood waren. Dat ze in de hemel waren. Ik wees hierbij naar de lucht. Omdat het donker was zag je enkele sterren. Mans wees naar de sterren en zei: zijn ze daar? Ja zei ik. Madelon en Oscar zijn sterretjes in de hemel en nu zwaaien ze naar je. Ze kunnen niet met je spelen omdat ze niet meer leven. Om duidelijk te maken wat ‘dood’ was, zei ik: net als in Kikker en het vogeltje. Die is ook dood, zei Mans. Die doet het niet meer. Die is in de grond. Ja zei ik. Dat klopt. Maar Madelon en Oscar zitten niet in de grond. Die zijn in de hemel, zei Mans hierop.
Ik lachte en vertelde hem dat het vogeltje ook in de hemel was. En dat Madelon en Oscar bij ons thuis waren. Ik nam hem mee naar de urnen en zei: hier zitten ze in. Mans antwoordde: niet in de grond maar thuis? Ja, zei ik. Thuis. Dan zijn ze altijd bij ons. En daarom mag je van mamma nooit aan deze lampjes komen. Want als ze stuk gaan…
Mans keek naar de urnen en zei: Dag Oscar en Madelon. Ik ben Mans.
‘Vertel maar niet aan je kind dat hij een broer een zus heeft die niet meer leven’
Tot het moment dat mijn zoon zelf over broertjes en zusjes begon, heb ik hem nooit verteld over zijn grote zus en broer. Ik kreeg van diverse mensen uit mijn omgeving het ‘advies’ om Mans ‘niet te belasten’ met ons verdriet en hem te vertellen over zijn zus en broer. Het zou hem beschadigen. Hij zou het gevoel krijgen dat hij alleen maar geboren is omdat Madelon en Oscar dood waren…
Goedbedoelde adviezen maar waar ik niets mee kon. Maar wat mij wel aan het twijfelen bracht. Hoe kon ik mijn verdriet en de liefde voor mijn andere kinderen voor hem afschermen? Wat moest ik antwoorden als hij vragen zou stellen over die ‘potten met kaarsjes’? Zou ik hem echt beschadigen als ik hem zou vertellen dat hij een oudere zus en broer had? Zou hij echt het geloven dat hij alleen maar is geboren omdat Madelon en Oscar overleden waren?
‘Vertellen of toch verzwijgen?’
Waarom deze adviezen? Waar blijkt uit dat het Mans zou beschadigen? De dood is iets wat bij het leven hoort. En ja helaas gaan er hele jonge mensen dood. Madelon en Oscar horen bij ons gezin. Ze zijn onze kinderen en ze verdienen het niet om ook nog eens dood te worden gezwegen.
‘Blij dat ik eerlijk ben geweest’
Toen Mans zelf over broertjes en zusjes begon, voelde dat voor mij het moment om vol trots over Madelon en Oscar te praten. En het bleek een goede beslissing. Voor mij en voor Mans.
Vanaf dat moment zijn Madelon en Oscar echt zijn grote broer en zus. Hij vertelt aan iedereen heel trots dat hij een broer en een zus heeft. En dat ze in de hemel zijn.
‘Ze horen er gewoon bij’
In mijn praktijk krijg ik vaak de vraag van cliënten of ze en hoe zij hun kinderen over de dood van hun broer of zus moeten vertellen? Mijn antwoord is altijd. Ja vertel het hun. Gewoon in kindertaal. En als je het moeilijk vindt om het uit te leggen, zijn er boekjes die helpen om de dood voor kinderen begrijpelijk te maken zoals: Mijn kleine grote broer, Kikker en het vogeltje, Bedje in de wolken, Kleine woelmuis, Ono een bijzonder broertje, Pluimpje. Op de website www.goedgezind.be/dossiers/sterrenkindjes/boeken-helpen-het-overlijden-broer-of-zus-verwerken vind je nog meer titels.
NB de naam Lotte is om privacy redenen gefingeerd.
