door Leonie Nuijen | okt 4, 2023 | Babyverlies en de omgeving, Het rouwproces na babyverlies, Weer aan het werk na het verlies van je baby
Elk einde is een start van iets nieuws
Bijna iedereen kent de uitdrukking ‘waar een deur sluit, gaat een raam open‘. Het was begin april, midden in de eerste lockdown door corona toen ik te horen kreeg dat mijn contract niet verlengd kon worden. Met deze woorden die nadreunden in mijn hoofd zat ik verslagen op de bank. Het was crisis? Wat nu? Ik had een zware selectie doorgemaakt voor een opleidingsplek en nu trok een virus een streep door deze opleiding. Ontredderd heb ik een paar dagen rondgelopen totdat mij manager mij belde en mij aangaf te willen helpen bij het vinden van een nieuwe werkplek. Ook mocht ik de intervisie die ik in het kader van mijn opleiding volgde voortzetten, hetzij nu voor andere gronden. Ik nam het aanbod met beide handen aan.
Eindelijk durfde ik toe te geven aan mijn diepste verlangens
Tijdens de gesprekken met mijn supervisor en de loopbaanadviseur van ons bedrijf, werd heel duidelijk wat mijn diepste verlangen op het gebied van werk was. Iets wat ik vooruitschoof, iets wat ik niet durfde, iets waarvan ik zeker wist dat er behoefte was. Ik had die behoefte ook gehad. Maar dat niet alleen. In mijn werk als HR-adviseur was ik verschillende keren in contact gekomen met werknemers die verzuimden door verlies. Verlies van hun (klein)kind, verlies van een droom, verlies van een prille zwangerschap. Verzuimden omdat ze geconfronteerd werden met zwangere collega’s, collega’s met kinderen. Verzuimden door de stress die het niet kunnen krijgen van een kind en fertiliteitsbehandelingen met zich meebracht.
Ik voelde mij vaak niet begrepen
Ze werden ziekgemeld omdat er pakweg geen beleid was op het gebied van verlies.
Toen mijn man en ik het zelfde traject te wachten stond, merkte ik aan den lijve wat de impact van het niet kunnen krijgen van een kind en het verlies van je kind met je doet. Ik merkte dat mensen in mijn omgeving mij graag wilde steunen maar die steun werd door mij niet altijd zo ervaren. Door de boosheid om het verlies, kon ik de intentie van de opmerkingen en gedragingen niet zien. Ook vond ik het moeilijk om te ervaren dat mijn man heel anders met het niet kunnen krijgen van kinderen en het verlies van onze kinderen omging.
Ik was hierin niet de enige
Van lotgenoten begreep ik dat ik niet de enige was. Het hielp om met hen te praten. Maar wat zou het fijn zijn geweest als ik ook zo goed had kunnen praten met mijn ouders, mijn werkgever en mijn vrienden. Hun goede bedoelingen ten spijt, lukte het mij niet om dit (altijd) zo te zien.
Mijn werkgever wist niet goed hoe hij met mij om moest gaan. En ook hierin was ik niet de enige.
Ook ondervond ik aan de lijve hoe moeilijk het voor werkgevers om in te schatten wat ik wel en niet kon op het gebied van werk. Waar ik wel en geen behoefte aan had. Vragen op dit gebied werden gewoon niet gesteld. Ja ik werd ziek gemeld want ik was toch zeker niet in staat om te werken. Nu had ik na de bevallingen inderdaad fysieke klachten maar het niet kunnen werken omdat ik mentaal niet 100% functioneerde maakte mij onzeker en heel eenzaam. Wanneer je rouwt ben je inderdaad uit evenwicht. En slaap je slecht. En ja, je vergeet de simpelste dingen. Maar hoe langer je weer in je eentje in evenwicht moet komen, des te langer je uitgeschakeld bent en des te moeilijker het wordt om terug te keren.
Dit moest anders. En het kan anders.
Het gaf mij het inzicht dat dit anders moet en anders kan. En toen ik dus door deze coronacrisis mijn baan kwijt raakte…was dit voor mij het ‘moment’. Ik startte mijn praktijk Dunamis Coaching om ouders die hun kindje zijn verloren te begeleiden bij het rouwproces en het weer oppakken van hun leven.
door Leonie Nuijen | sep 22, 2023 | Babyverlies en de omgeving, Babyverlies en je andere kinderen, Het rouwproces na babyverlies
Toen mijn zoon twee jaar was, werd hij zich bewust van het hebben van een broer of zus. Al zijn vriendjes op het kinderdagverblijf hadden al een broer of zus (of beiden) of werden grote broer of zus. Hij wilde dat ook. Bij elke kinderwagen die hij zag, wees hij met zijn kleine handje en zei: Kijk mamma, een baby. Ik antwoordde dan: Ja Mans, lief hè? Ja, antwoordde hij dan en liep weer vrolijk verder. Op een gegeven moment nam hij geen genoegen meer met lief hè.
Als ik dan zei: Ja Mans, lief hè? Antwoordde Mans: mamma, Mans is altijd lief voor baby’s dat weet je toch? Ja, Mans dat weet ik. Dat zegt de juf ook altijd. Mans is dol op baby’s.
Weer een paar weken later nam hij hier ook geen genoegen mee. En vroeg hij: wanneer krijgen wij een baby? Mans is dol op baby’s dat weet je toch? Ik antwoordde: ja Mans, mamma weet dat jij dol op baby’s bent maar wij krijgen geen baby. Mans mompelde dan nog iets van: maar Mans vindt baby’s heel leuk….
“Het is oneerlijk’
Op een gegeven moment vertelde de juf dat Mans had gehuild toen zijn vriendinnetje Lotte een zusje had gekregen. Hij vond het niet eerlijk want Lotte had al een zus. Toen we thuis waren, vroeg ik Mans waarom hij moest huilen omdat Lotte een zusje had gekregen. Hij zei: Lotte heeft al een zus en Mans niet. Mans wil ook een baby.
‘Een broer en een zus in de hemel’
Toen besloot ik om Mans te vertellen over zijn zus en broer. Ik pakte de fotoboeken van Madelon en Oscar en nam Mans op schoot. Kijk, zei ik. Dit is Madelon en dit is Oscar. Dat zijn jouw grote zus en grote broer. Mans noemde de namen en keek vol bewondering naar de foto’s. Pakte met zijn kleine handje de kaft vast van Oscars boek en bladerde erdoorheen. Bij elke foto, wees hij Oscar aan en zei: Oscar! Dit herhaalde hij wel drie keer. Toen pakte hij het boek van Madelon en op dezelfde manier bladerde hij door haar boek.
Ik vertelde hem dat Madelon en Oscar dood waren. Dat ze in de hemel waren. Ik wees hierbij naar de lucht. Omdat het donker was zag je enkele sterren. Mans wees naar de sterren en zei: zijn ze daar? Ja zei ik. Madelon en Oscar zijn sterretjes in de hemel en nu zwaaien ze naar je. Ze kunnen niet met je spelen omdat ze niet meer leven. Om duidelijk te maken wat ‘dood’ was, zei ik: net als in Kikker en het vogeltje. Die is ook dood, zei Mans. Die doet het niet meer. Die is in de grond. Ja zei ik. Dat klopt. Maar Madelon en Oscar zitten niet in de grond. Die zijn in de hemel, zei Mans hierop.
Ik lachte en vertelde hem dat het vogeltje ook in de hemel was. En dat Madelon en Oscar bij ons thuis waren. Ik nam hem mee naar de urnen en zei: hier zitten ze in. Mans antwoordde: niet in de grond maar thuis? Ja, zei ik. Thuis. Dan zijn ze altijd bij ons. En daarom mag je van mamma nooit aan deze lampjes komen. Want als ze stuk gaan…
Mans keek naar de urnen en zei: Dag Oscar en Madelon. Ik ben Mans.
‘Vertel maar niet aan je kind dat hij een broer een zus heeft die niet meer leven’
Tot het moment dat mijn zoon zelf over broertjes en zusjes begon, heb ik hem nooit verteld over zijn grote zus en broer. Ik kreeg van diverse mensen uit mijn omgeving het ‘advies’ om Mans ‘niet te belasten’ met ons verdriet en hem te vertellen over zijn zus en broer. Het zou hem beschadigen. Hij zou het gevoel krijgen dat hij alleen maar geboren is omdat Madelon en Oscar dood waren…
Goedbedoelde adviezen maar waar ik niets mee kon. Maar wat mij wel aan het twijfelen bracht. Hoe kon ik mijn verdriet en de liefde voor mijn andere kinderen voor hem afschermen? Wat moest ik antwoorden als hij vragen zou stellen over die ‘potten met kaarsjes’? Zou ik hem echt beschadigen als ik hem zou vertellen dat hij een oudere zus en broer had? Zou hij echt het geloven dat hij alleen maar is geboren omdat Madelon en Oscar overleden waren?
‘Vertellen of toch verzwijgen?’
Waarom deze adviezen? Waar blijkt uit dat het Mans zou beschadigen? De dood is iets wat bij het leven hoort. En ja helaas gaan er hele jonge mensen dood. Madelon en Oscar horen bij ons gezin. Ze zijn onze kinderen en ze verdienen het niet om ook nog eens dood te worden gezwegen.
‘Blij dat ik eerlijk ben geweest’
Toen Mans zelf over broertjes en zusjes begon, voelde dat voor mij het moment om vol trots over Madelon en Oscar te praten. En het bleek een goede beslissing. Voor mij en voor Mans.
Vanaf dat moment zijn Madelon en Oscar echt zijn grote broer en zus. Hij vertelt aan iedereen heel trots dat hij een broer en een zus heeft. En dat ze in de hemel zijn.
‘Ze horen er gewoon bij’
In mijn praktijk krijg ik vaak de vraag van cliënten of ze en hoe zij hun kinderen over de dood van hun broer of zus moeten vertellen? Mijn antwoord is altijd. Ja vertel het hun. Gewoon in kindertaal. En als je het moeilijk vindt om het uit te leggen, zijn er boekjes die helpen om de dood voor kinderen begrijpelijk te maken zoals: Mijn kleine grote broer, Kikker en het vogeltje, Bedje in de wolken, Kleine woelmuis, Ono een bijzonder broertje, Pluimpje. Op de website www.goedgezind.be/dossiers/sterrenkindjes/boeken-helpen-het-overlijden-broer-of-zus-verwerken vind je nog meer titels.
NB de naam Lotte is om privacy redenen gefingeerd.
door Leonie Nuijen | aug 31, 2023 | Het rouwproces na babyverlies
BOL182638-182638001-1
door Leonie Nuijen | jun 8, 2023 | Het rouwproces na babyverlies, Weer aan het werk na het verlies van je baby
Na het overlijden van mijn eerste kind kreeg ik een boeket bloemen van het werk. Verder hoorde ik niks. Een week na de uitvaart, belde ik mijn manager om hem bij te praten. Mijn manager vroeg niet hoe het met mij ging maar vroeg wanneer ik weer kwam werken.
De dag dat ik weer zou starten, had ik eerst een afspraak met mijn manager en daarna met het team. Toen ik op mijn werk kwam, zag ik mijn manager in de gang. Hij groette en zei terloops dat onze afspraak niet doorging. Hij had een andere afspraak. Ik moest me maar even laten bijpraten en dan kon ik weer beginnen.
Verbouwereerd liep ik naar de afdeling. Daar aangekomen, bleek niemand op de hoogte te zijn van mijn komst. Ik werd bijgepraat en hervatte mijn werkzaamheden. Wat voelde ik mij ellendig en eenzaam.
Moeite met concentreren
Het werken ging moeizaam. Ik kon mij moeilijk concentreren en het verdriet overviel mij meer dan eens. De weken verstreken. Mijn manager vroeg geen enkele keer hoe het met mij ging. Mijn collega’s toonde wel interesse maar hadden het eigenlijk te druk om tijd voor mij vrij te maken.
Op een gegeven moment vroeg mijn manager eindelijk eens: hoe gaat het? Ik begon te praten maar mijn verhaal werd abrupt afgebroken. Hij was hierin niet geïnteresseerd. Hij wilde weten wanneer ik weer volledig zou werken. Door mijn afwezigheid waren mijn collega’s overbelast. Ik zei hem dat ik weer fulltime werkte maar dat het werken moeizaam ging. Hierop zei hij: je functioneert inderdaad niet en je hebt het aan je collega’s te danken dat je contract is verlengd.
Ik verlies nog een baby
Helaas verloor ik een jaar later mijn zoon. De dag na de uitvaart belde mijn manager om te zeggen dat ik tot einde contract niet meer welkom was op het werk.
Na het overlijden van mijn baby’s heb ik totaal geen steun ervaren van mijn manager. Ik voelde geen medeleven voor het verlies en kreeg geen steun bij mijn werkhervatting. Het gebrek aan steun en begrip van met name mijn manager maakte het verlies van mijn kinderen nog veel ingrijpender.
Steun van werkgever is van onschatbare waarde tijdens rouwproces
Gelukkig ken ik ook ouders die wel steun en begrip van hun werkgever ontvingen. Die de tijd kregen om te rouwen en werden geholpen bij de werkhervatting. En niet werden opgezadeld met een schuldgevoel.
Ik snap dat het voor een werkgever en ook voor collega’s lastig is om een rouwende collega te steunen. De manier waarop iemand rouwt is namelijk heel persoonlijk. Toch ben ik van mening dat steun en begrip door de werkgever essentieel is. Werken biedt structuur en structuur helpt bij het rouwproces. Men ziet de collega’s vaker dan de familie.
Tips voor werkgever en werknemer
In mijn boek Je bent je kindje verloren… Hoe nu verder? heb ik twee hoofdstukken gewijd aan dit thema. Eén hoofdstuk voor de werkgever en één hoofdstuk voor jou als ouder van een overleden kindje. Manu Keirse heeft in zijn boek Helpen bij verlies en verdriet ook een heel hoofdstuk aan dit onderwerp gewijd.
Omdat ik ervan overtuigd ben dat begrip en begeleiding waardevol is bij het hervatten van de werkzaamheden, deel ik hieronder enkele bruikbare tips.
Tips voor jou als ouder
De eerste dagen na het verlies van je baby
✔Neem contact op met je werkgever en stel hem op de hoogte
✔Vraag je werkgever om iedereen te informeren
✔Houd contact met je werkgever en houd hem op de hoogte van hoe het met je gaat. Hiermee houd je de drempel om terug te keren naar het werk laag.
Terugkeer naar het werk
✔Wees je je ervan bewust dat werken een positieve bijdrage kan leveren aan jouw rouwproces. Het biedt afleiding en structuur.
✔Wees je ervan bewust dat je geconfronteerd kunt worden met situaties die je verdrietig kunnen maken zoals de confrontatie met een zwangere collega. Wees eerlijk over je gevoelens en bespreek het met je werkgever en de personen die het betreft.
✔Rouwen heeft een negatieve invloed op je cognitieve vermogens. Begin je werkzaamheden met afgebakende taken en taken waarvan je weet dat je ze op routine kunt uitvoeren. Vraag dan ook om een tijdelijke aanpassing van je werkzaamheden en breidt je werkzaamheden in de tijd verder uit.
Tips voor de werkgever
De eerste dagen nadat jouw medewerker zijn baby heeft verloren
✔Ga bij je werknemer op bezoek of bel hem op.
✔Vraag of het op prijs wordt gesteld als je bij de condoleance en/ of uitvaart aanwezig bent.
✔Bied praktische hulp aan zoals: het informeren van de collega’s, stakeholders, klanten etc. zodat iedereen op de hoogte is en eventuele pijnlijke situaties worden voorkomen.
Wanneer de medewerker zijn werkzaamheden hervat
✔ Ontvang je medewerker op de eerste werkdag uit bij jou op kantoor en ga dan samen naar de afdeling.
✔ Plan een moment met het team (als de medewerker dit op prijs stelt) waarin de medewerker zijn/ haar verhaal kan doen
✔ Pas in overleg met de medewerker het takenpakket tijdelijk aan.
✔ Geef de medewerker de ruimte om ‘flexibeler’ om te gaan met werktijden. Een uurtje later beginnen bij een slechte nachtrust, vrij geven op bijzondere dagen zoals het ophalen van de urn of het plaatsen van de steen, de uitgerekende dag, geboortedag etc, hebben een positieve invloed op het rouwproces en de werkhervatting.
Mijn boek Je bent je kindje verloren… Hoe nu verder? koop je hier of via de plaatselijke boekhandel.
Wil je met mij sparren over dit onderwerp of heb je behoefte aan advies? Neem hier vrijblijvend contact met mij op.
door Leonie Nuijen | jun 7, 2023 | Het rouwproces na babyverlies
Na de uitvaart van onze beide kinderen zijn wij er samen een paar dagen op uit geweest. Na het overlijden van onze dochter werd dit geadviseerd door zowel de verzekeringsarts van het UWV als mijn bedrijfsarts.
Natuurlijk was het een beladen ‘vakantie‘ . Maar even weg zijn en tijd hebben om te praten over wat ons was overkomen. En in alle rust toe te geven aan onze emoties, hielp ons ontzettend bij ons rouwproces.
Het hielp ons om het verlies onder ogen te zien. En het hielp ons om de pijn van het verlies (samen) te ervaren.
Regelmaat in slaapritme
Tijdens onze rouwreis hadden wij heel veel baat bij een vast dag- en nachtritme. Rouwen kost energie. Het put je letterlijk uit. Zowel op emotioneel als lichamelijk vlak. Een slechte nachtrust zorgt versterkt dit nog eens extra. Ook ons.
Om te herstellen en beter om te kunnen gaan met het verdriet, gingen wij iedere dag op hetzelfde tijdstip naar bed en zetten we de wekker steeds op hetzelfde uur.
Door steeds op hetzelfde moment naar bed te gaan en op hetzelfde tijdstip wakker te worden, lukte het ons steeds beter om in- en door te slapen.
En dat zorgde ervoor dat we ons beter voelde. Zowel lichamelijk als geestelijk. We kregen meer energie om dingen te doen. De afleiding te zoeken. En afleiding hielp ons te stoppen met piekeren.
Om ervoor te zorgen dat we ook echt afleiding kregen, hadden we een agenda met dingen die we moesten of wilden doen. We spraken met onszelf af dat we, hoe ons gevoel ook was, de geplande activiteit zouden doen. Maar dat we onszelf wel alle ruimte zouden gunnen om toe te geven aan onze emoties.
Het is meer dan één keer gebeurd dat ik huilend in een restaurant mijn maaltijd at. Vond ik het erg? Schaamde ik mij? Niet echt. Ik ervaarde veel compassie en warmte. En meer dan eens ontstonden er hele mooie zingevende en troostende gesprekken met mensen die ik nauwelijks kende. Gesprekken die mij hielpen beter om te gaan met het verdriet.
Balans tussen afleiding zoeken en stilstaan bij het verdriet
Gingen wij helemaal op in het zoeken naar afleiding? Nee is het antwoord. Naast actief ontspanning en afleiding zoeken, zochten we ook vaak actief het verdriet op. Draaiden we muziek van de uitvaart, bekeken we de foto’s van onze kindjes, pakten we hun ‘knuffels’ erbij. En lieten we onze tranen rijkelijk vloeien… Om vervolgens te dansen op muziek uit het ‘ foute uur’ en uit eten te gaan.
We zaten soms uren in onze pyjama’s op de bank. Om de dag erop een weekendje weg te gaan. Wat we ook deden. In alles wat we ondernamen, haalden we herinneringen op en maakten we nieuwe.
Het helende effect van schrijven
Omdat ik nogal eens overmand werd door emoties maar ook bang was om dingen te vergeten, besloot ik een dagboek bij te houden. Ik zette mijn emoties op papier en ik maakte ik herinneringen.
door Leonie Nuijen | jun 6, 2023 | Het rouwproces na babyverlies
En dan is het definitieve afscheid achter de rug. Je baby is er niet meer. Je kunt hem niet meer vasthouden. Niet meer ruiken. Niet meer strelen. Zijn kamer blijft onbeslapen. Zijn kleertjes liggen ongedragen in de kast. Zijn eerste boekje dat nooit zal worden voorgelezen. Zijn eerste knuffel waar hij nooit mee zal slapen… Wat rest zijn de (tastbare) herinneringen. Herinneringen aan jouw baby.
De pijn van het verlies doorleven
Wanneer de realiteit van het verlies tot je is doorgedrongen is daar het besef dat je verder moet zonder je baby. Je voelt je ontredderd en je ziet geen perspectief. Je vraagt je af of je ooit weer gelukkig kan en mag zijn.
De rouwslinger; van emotie naar emotie
Je moet er doorheen. Je moet door een periode waarin je heen en weer wordt geslingerd tussen je emoties. Een periode waarin je heen en weer slingert tussen het leven weer oppakken (perspectief zien) en het leven niet (meer) zien zitten (ontreddering). Een periode waarin je heen en weer beweegt tussen afleiding zoeken en opgaan in het verdriet (Otto, 2016). Een periode waarin je onverwachts steeds zal worden overvallen door immens verdriet (Keirse, 2020). Net zolang totdat jij met liefdevolle herinneringen aan je baby denkt en zonder je baby weer van het leven kan genieten. (Keirse, 2020).
Omarmen van je gevoelens
Rouwgevoelens uiten zich op verschillende manieren: ontkenning, boosheid, ontreddering, wanhoop, jaloezie, schuldgevoelens, angst, hoop… etc. En vaak wisselen deze emoties elkaar ook nog eens in een rap tempo af. Dit is normaal. En hoort bij het rouwproces (Otto, 2016).
Door toe te geven aan het verdriet en de pijn te omarmen (Keirse, 2020). Door jezelf de ruimte en tijd te geven om te rouwen. Door jezelf te laten omringen en te laten steunen door mensen die ervoor je kunnen zijn. Door lief voor jezelf te zijn en die dingen te doen die jou helpen ontspannen kun je de pijn van het verlies te boven komen.
Neemt niet weg dat er altijd momenten zullen zijn dat de pijn van het gemis weer (even) aanwezig is. En ook dat is normaal. Door het toe te laten, geef je uiting aan de liefde voor je kind en het lucht op. Dus laat die traan maar even gaan.
Tips
- Wees je ervan bewust dat je tijdens het rouwproces heen en weer geslingerd wordt tussen verdriet en hoop. Het opzoeken van afleiding maar ook stil staan bij je emoties leidt uiteindelijk naar het moment waarop de liefde voor je kind een grotere plaats in je leven inneemt dan het verdriet om het gemis.
- Realiseer je dat rouw allerlei emoties oproept. Ook emoties die je liever niet voelt. Besef dat emoties menselijk zijn en dat er dus geen goede of foute emoties zijn. Weet dat elke emotie onderdeel is van het rouwproces en dat het helemaal okay is om dit te voelen. Veroordeel jezelf dus niet. Laat de gevoelens er gewoon zijn (Otto, 2016, p 7).
- Sta bewust stil bij je gevoelens en laat ze toe. Verspil geen nodeloze energie aan het wegstoppen van je emoties. Het toestaan ze te voelen, zorgt ervoor dat je makkelijker door het rouwproces gaat. En dus eerder weer in staat bent om je leven op te pakken.
- Heb je het gevoel niet verder te komen? Heb je het gevoel dat je stilstaat? Of word je nog te vaak overmand door je gevoelens en wil je hier meer grip op? neem hier contact op.
Ik heb ook een boek geschreven. Je bent je kindje verloren…Hoe nu verder? Hierin vind je tips en inzichten die jou helpen om met het verlies van je baby om te gaan. Zodat je met liefde en trots aan je kindje en je zwangerschap denkt. Het boek koop je hier, via de plaatselijke boekhandel en Wanmaker Uitvaart
